Een high tea tussen alpaca’s is een bijzondere belevenis. Samen met hen uitwaaien aan zee kan je uitdagend noemen. Maar wat doen de dieren tussen de bedrijven door? Hoe gaat het eraan toe op het erf? Waarmee krijgen de begeleiders te maken? Een serie over voorvallen en vragen.

Jacoline Vlaander

De wekenlange intensieve verzorging van Camillio, het veulen van lama Calinda, trekt deze zomer een zware wissel op het team: ,,We slingerden tussen hoop en vrees,” zegt Mara. ,,Voortdurend waren we alert: waar is hij; is hij gevallen; hoe ligt hij erbij; heeft hij pijn; wordt hij belaagd door vliegen en maden; moeten we zijn kontje en pootjes extra wassen; is het alweer tijd voor zijn pillen. Bij de planning van werkroosters en activiteiten hield ik er rekening mee dat altijd iemand voor hem op het erf bleef als we met bezoekers naar zee gingen.”

Ondanks de gezamenlijke inzet en inspanning zien ze Camillio lichamelijk achteruitgaan: ,,De complicaties stapelden zich op. Het werd ondoenlijk en onleefbaar. Iedereen begreep dat. Langzaam groei je toe naar het onontkoombare. Toch is hem laten inslapen een moeilijke beslissing. Hij wilde nog zo graag. Liet zich elke keer trouwhartig behandelen. Je weet dat het niet anders kan. Dat dit het beste is. Dat je hem nu echt moet laten gaan. Maar je wilt er niet aan. Vanbinnen lig je helemaal open. Het hakte erin, bij ons allemaal. We missen hem.”

Observaties

Ook dieren rouwen. Daar zijn wetenschappers het steeds meer over eens. Observaties tonen aan dat vooral bij dieren die in groepen leven, in kuddes of roedels, het niet onopgemerkt blijft als één van hen sterft. Een dolfijn die een dood kalfje dagenlang meesleept. Olifanten die zich verzamelen rond een overleden kuddegenoot. Giraffen die dag in dag uit waken bij een overleden jong. Maar schrik, alertheid of verdriet zijn verschillende emoties. Niet alles valt onder rouw.

Volgens de wetenschap spreek je over rouw als de situatie aan twee voorwaarden voldoet. De dieren hadden een band met elkaar, los van hun instinctieve overlevingsdrang, zoals paren en voedsel zoeken. En na het overlijden verandert het gedrag van degene die achterblijft. Een chimpanseevrouwtje dat haar dode jong nog wekenlang bij zich draagt en ondertussen wel eet, slaapt en paart, rouwt volgens deze voorwaarden niet. Maar de dolfijn die haar dode kalfje blijft meeslepen, niet meer aan eten toekomt en zichzelf verwaarloost, rouwt volgens deze voorwaarden wel.

Rouwproces

Sommige dieren maken dus een duidelijk waarneembaar rouwproces door. Hoe ze dat doen en welke impact het verlies heeft op hun leven, hangt af van de diersoort, omstandigheden en  individuele verschillen.

Op die zonnige middag in augustus, tijdens het inslapen van Camillio, staat Calinda in de buurt. Knabbelend aan de onderste takjes van de olijfbomen. Af en toe komt zij naar hem toe, drukt haar neus tegen zijn vacht. En knabbelt weer verder. Op het moment dat hij zijn laatste adem uitblaast, buigt ze zich over hem heen, snuffelt nog even aan hem en gaat dan met haar eenjarige dochter Calinda en pleegzoon Erjon naar de andere kant van een heuvel en rolt daar ontspannen door het droge zand.

,,Het leek alsof ze opgelucht was,” zegt Mara. ,,Er viel natuurlijk een last van haar af. Ze hoefde niet meer op haar hobbelende zoontje te letten. Misschien had zij al begrepen dat hij niet oud zou worden. Wij weten niet wat dieren weten. Maar dat zij meer weten dan wij weten, weten we wel.” Pas ’s avonds, als alle dieren naar binnengaan, raakt Calinda in paniek. Ze galoppeert in haar eentje door de wei. Over de heuvels en erachter langs. In de stalloods blijft ze ijsberen: ,,Elke keer als we binnenkwamen, keek ze meteen of Camillio met ons meeliep.”

Hoogseizoen

Het is hoogseizoen. De camping en accommodaties zitten vol. Er is veel spontane aanloop. Voor de jaarlijkse Dorpentocht Walcheren is Alpacas Zeelandia één van de stempelposten. Bijna 2000 mensen peddelen het erf op. Medewerkers en vrijwilligers leiden alles in goede banen. Schenken koffie, thee en limonade. Verkopen knuffels en kaarten. Delen flyers en folders uit. Van vijf emmers beslag bakt Jacco een middaglang wafels, die rijkelijk bestrooid met poedersuiker gretig aftrek vinden.

In de week na Camillio’s dood wordt Calinda rustiger. Maar af en toe, bij het oversteken naar de wei aan de andere kant van de weg, lijkt ze zich hem opeens weer te herinneren. Alle merries, alpaca’s en lama’s, drommen verlangend bij het hek. Calinda staat stil. Verzet geen poot. Rekt zich uit en strekt haar hals. Over de om haar heen deinende kuddegenoten draait zij langzaam haar kop. Naar links. Naar rechts. Onrustig tuurt ze over de weides, de heuvels, het erf. Haar neusvleugels gesperd. Haar ogen wijd open.

Wat is belangrijk voor rouwende dieren?